Cầu Trường Tiền
Tọa độ: 
16°28′8″N 107°35′19″E / 16.46889, 107.58861
Cầu Trường Tiền hay còn được gọi là Cầu Tràng Tiền
[1] là chiếc cầu dài 402,60m; rộng 5,40m, có sáu nhịp và
mười hai vài (mỗi vài dài 66 thước 8 tấc 5 phân, rộng 6 thước 2 tấc) [2], được thiết kế theo kiến trúc Gô tích,
mỗi nhịp có hình bán nguyệt, bắc qua sông
Hương. Đầu cầu phía bắc thuộc phường Phú Hòa, đầu cầu phía nam thuộc phường
Phú Hội; ở ngay giữa thành phố Huế thuộc Việt Nam.
Lịch sử và tên gọi
Căn cứ bài thơ Thuận Hóa thành
tức sự của nhà thơ Thái
Thuận [3], thi sĩ Quách
Tấn đã cho rằng dưới thời vua Lê Thánh Tôn, sông
Hương đã có cầu. Và chiếc cầu đó, được làm bằng song mây bó chặt lại với
nhau và nối liền nhau, nên có tên là cầu Mây. Rồi vì cầu có hình cái
mống úp lên sông, nên còn có tên là cầu
Mống [4]. Trải bao năm tháng, không biết khi nào,
cầu Mống được làm lại bằng gỗ, mặt cầu lát bằng ván gỗ lim.
Năm Thành
Thái thứ 9 (1897),
chiếc cầu trên được nhà cầm quyền Pháp (khi ấy Khâm xứ Trung Kỳ là Levécque)
giao cho hãng Eiffel (Pháp) thiết kế (do Gustave
Eiffel thiết kế) và khởi công xây dựng lại bằng sắt, đến năm Thành Thái thứ
11 (1899) thì hoàn thành và được mang tên vị vua này. Tổng cộng tiền xây cầu
Thành Thái tiêu tốn hết khoảng 400 triệu đồng, là một số tiền lớn vào thời
đó.
Năm Giáp
Thìn (1904), bão
lớn làm cầu hư hỏng nặng. Hai năm sau, tức năm Thành Thái thứ 16 (1906), chiếc cầu mới
được sửa chữa lại bằng xi măng cốt thép. Tổng chiều dài cây cầu là 401,10m, rộng 6,20m, có 6 vài, 12
nhịp, mỗi nhịp được thiết kế hình bán nguyệt, các nhịp kế tiếp nhau làm thành
một dải sóng đều đặn, mềm mại. Và diện mạo này, vẫn giữ được cho đến ngày hôm
nay. Một năm sau, khi vua Thành
Thái bị thực dân Pháp đày sang đảo Réunion, thì chính quyện
thực dân Pháp cho đổi tên là cầu Clémenceau, theo tên của Georges Clemenceau, một Thủ tướng Pháp thời Thế chiến thứ nhất.
Đến năm 1937, cầu được mở rộng
thêm hai hành lang ở hai bên, dành cho người đi bộ, xe đạp và những bao lơn
(ban công) hình bán nguyệt được tạo ra ở 5 trụ cầu giữa 2 vai để có chỗ dừng
chân, hay né tránh nhau.
Năm 1945 chính phủ Trần Trọng Kim đổi tên là cầu Nguyễn Hoàng.
Năm 1946, trong chiến tranh Việt - Pháp, cầu bị Việt Minh
đặt mìn, giật sập hai nhịp phía tả ngạn. Hai năm sau cầu được tu sửa tạm để qua
lại.
Trong Sự kiện Tết Mậu Thân, trụ 3 và nhịp 7 bị phá
hủy, khi quân Mặt trận Giải phóng miền Nam cho giật
sập để cắt đường tấn công của đối phương [5]. Một chiếc cầu phao được dựng lên tạm
thời cho người qua sông và sau đó, cầu đã được sửa chữa lại.
Từ năm 1991 đến 1995, công ty Công ty Cầu
1 Thăng Long lãnh trách nhiệm trùng tu, xây lại hai nhịp cầu, đổi màu cầu từ
màu dụ bạc sang màu lam. Tất cả các bao lơn cũng bị phá bỏ. Trước đây mặt cầu
rộng 6m20, nhưng sau khi sửa chữa xong, chỉ còn 5m40, cho nên chỉ có xe loại
nhỏ mới qua lại cầu được.
Mặc dù trải nhiều tên gọi, nhưng
từ rất lâu, cái tên cầu Trường Tiền (vì chiếc cầu nằm gần một công
trường đúc tiền, gọi tắt là Trường Tiền của nhà
Nguyễn và phố Trường Tiền do vua Thành
Thái lập năm 1899)
vẫn được người dân quen gọi và đã đi vào nhiều bộ môn nghệ thuật... Hiện nay,
cầu đã được gắn hệ thống đèn đổi màu làm mất đi nét đẹp vốn có của cây cầu.
Trong
Văn học Nghệ thuật
Cầu Trường Tiền
Tên Cầu Mống đã xuất hiện
trong thơ Thái Thuận:
Thuận Hóa thành tức sự
(Quách Tấn dịch)
Ghe thuyền qua lại sớm liền trưa
Cầu Mống giăng sông cửa nước chừa.
Mây lẫn bóng non trời rộng mở,
Gió dồn tiếng sóng biển xa đưa.
Chợ chiều tấp nập thân là lụa,
Nét bút bồi hồi nhịp trúc tơ.
Ca nữ quản bao dòng huyết hận,
Địch đài trổi khúc lạc mai xưa[6].
Sau Cầu Mống, là cầu Trường
Tiền. Và công trình này đã nhanh chóng trở thành một thắng cảnh nổi tiếng,
và là đề tài của nhiều bộ môn nghệ thuật. Trích giới thiệu:
Cầu Trường Tiền
lúc hoàng hôn.
Cầu Trường Tiền trong những câu
ca:
Cầu Trường Tiền sáu vài mười hai nhịp
Anh theo không kịp
Tội lắm em ơi!
Bấy lâu mang tiếng chịu lời
Em có anh xa đi nữa
Cũng tại ông Trời nên xa [7].
Cầu Trường Tiền
về đêm.
Năm 1906, chiếc cầu được
đúc lại bằng bê tông cốt thép, nên có câu:
Chợ Đông Ba đem ra ngoài giại
Cầu Trường Tiền đúc lại xi-mon
Ơi người lỡ hội chồng con
Về đây gá nghĩa vuông tròn nước non...[8]
Năm 1946, trong chiến tranh
Pháp - Việt, cầu bị đặt mìn giật sập. Sau đó, lại có câu:
Cầu Trường Tiền bấy nhiêu niên (năm) qua lại,
Kể tự đời Thành Thái đến nay.
Chạnh lòng biết hỏi ai đây,
Việc chi nên nỗi đang tay dứt cầu?
Trên cầu Trường
Tiền
Và có ai đó đã đáp lại rằng:
Chí quyết thắng Pháp Tây
Nên cầu nầy phải phá,
Qua sông còn nhiều ngã
Đừng buồn bã em ơi.
Nước non khôi phục được rồi,
Cầu nầy bắc lại, không mấy hồi đó em...
Trong thời gian Nguyễn
Bính lưu lạc đến Huế, cầu Trường Tiền cũng đã xuất hiện trong thơ ông:
Cầu cong như chiếc lược ngà
Sông dài mái tóc cung nga buông hờ
Đôi bờ đôi cánh tay vua
Cung nga úp mặt làm thơ thất tình...
...Bồng bồng sáu nhịp cầu cao
Thờ ơ bóng mát nơi nào cũng xanh...
(trích trong Vài nét Huế, 1941)
Sau sự kiện Tết Mậu Thân, cầu Trường Tiền bị bom đạn gây hư hại
nặng. Quá xúc cảm, nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng viết bài hát Chuyện một chiếc cầu
đã gãy để nói lên sự việc này, có những câu :
...Cầu thân ái đêm nay gẫy một nhịp rồi
Nón lá sầu khóc điệu Nam Ai tiếc thương lời vắn dài
Vì sao không thương mến nhau còn gây khổ đau làm lỡ nhịp cầu...
Ngoài ra, cầu Trường Tiền cũng đã
được in trong bộ tem thư của Việt Nam.
